De samisen

SAMISEN

De samisen of shamisen is de Japanse getokkelde langhalsluit. Het is een van de voorbeelden van de wijdverspreide groep spiesvedels of –luiten. Die instrumenten hebben een klankkast die is doorboord met twee openingen waardoor de hals gestoken wordt, zodat hij aan de onderkant uitsteekt. De snaren worden dan aan dat uitstekende deel bevestigd en ook aan het andere eind van de hals met stemknoppen. De klankkast wordt door de snaren via een kam vastgehouden. Het voordeel van deze constructie is dat de verbinding tussen hals en corpus niet stevig hoeft te zijn, zoals bij de Westerse viool. Andere voorbeelden zijn de rebab en de Perzische kemanche en de Chinese sanxian.

De samisen, dat betekent driesnaar, is waarschijnlijk direct of indirect een afstammeling van die sanxian, wat ook driesnaar betekent. De moderne samisen kan vanwege de constructie gemakkelijk uit elkaar worden genomen en het feit dat de hals uit twee delen bestaat die met een intrigerende puzzel aan elkaar gestoken worden maakt dat hij in een handzaam kistje kan worden vervoerd. De klankkast heeft een sierlijke, net geen vierkante vorm en de zangbodem is van kattenhuid, dat geweldig schijnt te klinken. De kam heeft een elegante vorm en is van ivoor, hoewel tegenwoordig vaak van plastic. 

De overgang van hals naar schroevenhouder heeft nog een specialiteit: de laagste, derde, snaar loopt over een iets verlaagd deel van die rand en de hals heeft daar een eveneens verlaagd gedeelte waardoor de snaar een ratelend timbre krijgt dat een belangrijk facet is van de samisenklank. Een vergelijkbaar fenomeen is ook aanwezig op de sitar uit India; daar wordt het veroorzaakt door de speciale vorm van de kam. 

De samisen wordt bespeeld met een gigantisch plectrum, bachi genaamd. Van ivoor of, zoals het onze van drie soorten hout voor de perfecte balans. Het kattenvel is aan de voorkant versterkt met een extra halve cirkel om de beschadiging door het plectrum te vermijden. Het instrument wordt voor allerlei soorten muziek gebruikt, in en buiten het theater, maar is vooral ook het instrument van de geisha. Ons exemplaar heeft op de hals een strook papier met de notennamen en is dus wellicht in een (geisha)school gebruikt.

Sadie, 1984