De khushtar

Kenmerken en geschiedenis

Het logo van Museum Vosbergen is dit fraaie instrumentje, dat afkomstig is uit Xinjang, het gebied in China waar de Oeigoeren wonen. Het instrument heet khushtar, dat zich goed laat vertalen met ‘vogelviool’: khush betekent vogel en tar is snaar, of snaarinstrument. Het viooltje bestaat uit een klein klankkastje, uit één stuk hout gesneden als een geheel met de hals. De ‘zangbodem’ is van huid. De decoratie van de schroevenhouder doet islamitisch aan, (Bali, Garuda) in overeenstemming met de Oeigoerse afkomst. Over de leeftijd tasten wij volledig in het duister, maar we hebben het zelf al ongeveer zestig jaar. Ooit een tweede vrijwel identiek exemplaar hebben we gezien, ook in de jaren zestig van de 20ste eeuw. Daar keek het vogeltje opzij en had het een bes in zijn snavel. Volgens etnomusicoloog Onno Mensink (1946-2018) is de vogel een Kokila, of Koel, de Indiase Zwarte Koekoek (privé communicatie), een mening die bevestigd werd door Oeigoerse bezoekers aan ons museum. Het instrumentje is zo klein dat het de vraag is of het geacht wordt bespeeld te worden. Het is bijvoorbeeld kleiner dan de kleinste variant van kushtars die nu gemaakt en bespeeld worden in Urumqi en Kashgar, de steden in Xinjang waar de Oeigoerse cultuur zich afspeelt en deze inheemse instrumenten worden gemaakt.

De kokila heeft in tegenstelling tot de Europese koekoek een fraai geluid: “Als de meest geromantiseerde vogel in de literatuur is de kokila het gebruikelijke symbool voor  de liefde. De kille morgens worden geaccentueerd door het zoetgevooisde geluid van de kokila. De vogel is de muse geweest van grote dichters en schrijvers.